Filozofia i retoryka filmu. Perspektywa realizmu filozoficznego

Monografia jest oryginalną syntezą trzech obszarów badawczych – filozofii, filmoznawstwa oraz teorii retoryki. Wyrasta z przekonania, że każda z tych dziedzin – we właściwym dla danej dyscypliny aspekcie – wnosi istotny i cenny wkład do teorii dzieła filmowego. Właśnie na płaszczyźnie teorii można obecnie zaobserwować znaczące przewartościowania. Z jednej strony bardzo intensywnie – zwłaszcza na gruncie języka angielskiego – uprawiana jest „filozofia filmu”. Rozciąga się ona od swobodnego, także amatorskiego „filozofowania” (w stylu późnego Wittgensteina), aż po tzw. „filmozofię”. Podstawą tej ostatniej jest przekonanie, że film nie tylko „filozofuje”, ale że jest samą filozofią. Z drugiej strony filmoznawstwo, jak cała dzisiaj humanistyka, przeżywa kryzys, który dotyczy przede wszystkim badań teoretycznych. Jedną z przyczyn tego zjawiska są próby „unaukowienia” badań humanistycznych (także filmoznawstwa) według zasad pozytywizmu logicznego (scjentyzmu). Obowiązuje dziś bardzo wąskie rozumienie tego, co naukowe. Ma to być wiedza oparta na metodach czerpanych z nauk przyrodniczych, w szczególności z matematyki i fizyki. Takie „unaukowienie” nie przynosi jednak oczekiwanych rezultatów. Nie tylko dlatego, że różne typy formalizacji scjentystycznej nie są adekwatne do dzieła sztuki, jakim jest film. Także z tego powodu, że rozmaite nurty filmoznawcze kryją w sobie – nie zawsze przyjmowane przez filmoznawców – założenia filozoficzne, które konsekwentnie prowadzą myśl w określone koleiny intelektualne.

Autor dokonuje krytycznego przeglądu dominujących dzisiaj filozofii filmu. Ukazuje tło i przyczyny problemów teorii dzieła filmowego. Proponuje dwojakie rozwiązanie. Po pierwsze, przyjęcie realizmu filozoficznego jako najbardziej ogólnej podstawy badań filmoznawczych i w ogóle humanistycznych. Po drugie, wykorzystanie teorii retoryki klasycznej do analizy i interpretacji przekazów audiowizualnych.