U źródeł pojęcia ludzkiej woli - studium koncepcji woli Augustyna z Hippony w świetle platońskiej teorii duszy

Pojęcie woli było czymś kluczowym w poszukiwaniach światopoglądowych św. Augustyna, zwłaszcza w konfrontacji z manichejską tezą, że wolność jest czymś iluzorycznym, bo w gruncie rzeczy zarówno do dobra, jak do zła jesteśmy zdeterminowani, oraz w obliczu pytania o to, jak pogodzić naszą realną wolność z absolutną transcendencją Boga. Z chwilą pojawienia się pelagianizmu, biskup Hippony poczuł się wezwany do tego, żeby stanowczo przypomnieć, iż prawdziwie czegoś chcieć można tylko w sposób wolny. [...] Te specyficznie chrześcijańskie problemy Augustyn zgłębia nie tylko w oparciu o  Pismo Święte, ale obficie korzystając z pojęciowego instrumentarium, wypracowanego przez filozofów starogreckich. Jest dla niego czymś oczywistym, że wola jest to, jak to zdefiniował Arystoteles, pożądanie intelektu, a wolność jest to nie tylko brak przymusu, ale być wolnym to przede wszystkim być panem samego siebie, nie być niewolnikiem swoich lęków ani pożądań. [...] Jak wiadomo, starożytnych filozofów pogańskich interesowały wprawdzie cnoty i wady, jednak grzech - wielki temat antropologii chrześcijańskiej - był poza polem ich zainteresowań. Chrześcijanin Augustyn znalazł jednak w przyjętym przez siebie platońskim modelu duszy takie miejsca, w których bez trudu problematykę grzechu można było umieścić. Po pierwsze, Platon, ale również Arystoteles, dostrzegał w duszy istnienie także nierozumnych ośrodków motywacji. A po wtóre: skoro wola jest to pożądanie intelektu, to nie wolno zapominać o tym, że warunkiem rozumnego działania jest zazwyczaj wychowanie, ale również ćwiczenie, którego owocem jest cnota.

Ks. Piotr Pasterczyk skupił swoją uwagę badawczą głównie na szukaniu odpowiedzi na pytanie, czy i w jakim stopniu rozumienie pojęcia woli oraz innych wymienionych wyżej pojęć uwarunkowane było starogrecką, a przede wszystkim platońską antropologią. Autor niniejszej książki nie ma wątpliwości co do tego, że Augustyn jest dziedzicem tej antropologii, dlatego też przywiązuje do tego pytania tak wielką wagę [...]. Rozprawa została sporządzona z ogromnym nakładem pracy, a przedstawiona w niej problematyka jest uporządkowana z budzącą respekt przejrzystością i logiką.

Z recenzji o. prof. dr. hab. Jacka Salija